Nexweşiya yekemîn a serdema 21'ê, emcama gelek nexwesîyan û sedema yekemîn a mirinê..
Bi pêşveçûna teknolojî û zêdebûna kapîtalîzmê beramberî wan xalan, çewt bûn û guhartina xwarin-vexwarinan, Jiyana metropolît, stres, bêhereketî, nexweşî(wek diyabet, kolesterol ...) û genetîk yekem sedemên obezîte ne.
Bêedaletî, di her derê cîhanê de rû dide. Li aliyekî feqîrî, nebûn û berçî bûn, li aliyê din îsraf kirin, avêtina xwarinan û zêde bûna obezîteyê. Li gor fikra min her çiqas bingeha vê nexweşiyê sedemên tenduristî û civakî xuya bikin jî, ji bo bavên kapîtalîzmê sektorek zêrîn e.
Obezîte jî polîkaya dewletan e.Çawa? Çawa hun zanin? Eger ez xwediyê saziyên xwarin vexwarinê an îlacan ên gelek mezin bim ezê bixwazim ku her kes bêhtir bixwe û bêhtir dewlemend bibim. Û ji bo vê mijarê çi ji destê min were ez ê bikim. Û dewlet jî piştgirê van kes û fikra ne. Werhasil daxwaziya wan ew e ku çerxa kapîtalîzmê çiqas bizîvire vê bêhtir temahiyê zêde bike û dewlemendan bêhtir dewlemedttir bike.
DI CÎHANÊ DE OBEZÎTE
Lêkolînên li ser obezîte dide xuya kirin ku di welatên pêşketî de prevelansa obezîte li gor welatên din zêdetir e. Li welatên pêşketî de rêje ya Mêran ji ya Jinan zêdetir e. Lê belê di welatên pêşneketî de ev hejmar eks î vê ye.
Hejmara kesên zêdekîlo û obez di 33 sala de %28, di nav zarokan de %47 zêde bû ye. Ev hejmar 1980'î de 857 milyon e, di sala 2013'an de zêde bû ye 2.1 milyar e. Çiqas gelek e ne ?Yanî jî heft kesan yek Obez e.
OBEZ KÎ/KÊ YE ❓
Li gor WHO(world health organization)'yê yanî Oganîzasyona Tenduristî ya Cîhanê, Îndeksa Girseya Vicûd(kîlo/(dirêjahî)2 ) di ser 30'î de be OBEZ tê qebûl kirin.
Zêdehiya dohn ê laşê mirov dı her aliyê jiyana wan kesan de dixe rewşek bizahmetî û telûkeyek mezin e.
VEXUYANIYÊN OBEZÎTE!
Qelew bûn di demek dirêj de pêk tê. Di demek dirêj de hindik hindik zêde dibe.
-Cilên ku hun li xwe dikin fireh dibin.
-Firehiya noqa we de,
-Îndeksa Girseya Vicûd de,
-Di wezinandinê de zêde bûn.
-Zexelî.
-Di livandinek kêm de westandin.
-Zêde xwêdan.
- Danûsatandina bêhnê de zahmetî were kişandin dı rê ya obezîte de çargavkî diçin. Haya we ji we hebe :)
SEDEMÊN OBEZÎTE
Hevsêngeya di navbera standin û xirc kirina kalorî de wezna mirov eskere dike. Zedê xwarin û bê hareketî kîloyan zêde dike.
Xwarin-磻vexwarina çewt. Zêde Fast-food! Di xwarin vexwarina rojane de zêde şekir, xwê û zêde dohn rîska obezîte zêdetir dike.
Genetîk❗
Kesên ku di malbata wan de hin kesên obez hebin, talukeya pêketina we zêdetir dibe. Her wekî din Hormona Leptînê(ya ku sînyalên têr bûnê dide mêjî) di îfraza wêde kêmasî çê dibe.
Bêhereketî❗
Xirc kirina kaloriyan de tişta herî girîng egzersiz e.
Derman xwarin❗
Xwarina hin îlacan îşteha mirov zêde dike. Mînak: Antîdepresan, îlacên diyabetê, ên hormon û tansiyonê...
Sedemên Derûnî❗
Hin nexweşiyên derûnî dibe sedema zêdestandina kaloriyan. Di lêkolînan de hatiye xuya kirin ku piraniya kesên Obez di çaxê zarokatiyê de îstismara Cinsî lê hatiye kirin...
⚕TEDAWIYA OBEZÎTE❗
Gelek rê hene ji tedawiya obezîte. Tedawiya Diyetê, Egzersiz, îlac, Derûnî û Cerahiya Barîatrîkî..
TEDAWIYA DIYETÊ
Zêde standina kaloriyan divê were kêm kirin.
Li gor pediviya mirov xwarin vexwarin divê bê saz kirin.
Bedela xwarin vexwarinên ku naverok zêde dohn, fêkî û şînahîyan zêdetir bikin.
Divê kaloriya rojane %50-60 karbonhîdrat, %15-20 Proteîn û %20-30 ji dohn an be.
Standina posa yê zêde bikin.
Vexwarina avê li gor kaloriyê xwe saz bikin. Mînak ku hun 2.000 kalorî bistînin 2-2.5 lître av vexwin.
xwe ji Fast-Food û tiştên hazir ê ku naveroka wan nayê zanîn dûr bin.
Ji Alkol û Cixare dûr bin.
Xwarinê hêdî bixwin, zêde bicûn.
Piştî danên xwarinê bi seetekê egzersîzê bikin.
Ya dawî bi alîkariya pisporan vê pêvajoyê bi rê ve bibin.
.
Bimînin xêr û xweşiyê de...
➖
DIYETÎSYEN MEHMET AYDIN
